แสงไฟเวที (Stage Lighting)

ระบบแสงที่ใช้ในงานคอนเสิร์ต งาน อีเว้นท์ต่างๆ โรงละคร งานแสดงต่างๆรวมถึงงานแสดงศิลปะ ซึ่งในปัจจุบันหมายรวมถึง เอฟเฟคต่างเช่น เลเซอร์ เครื่องสร้างควันต่างๆเข้าไปด้วย

อุปกรณ์หลักๆของระบบแสงไฟเวทีประกอบด้วย สายไฟ สายสัญญาณ เครื่องควบคุมการหรี่ไฟ (Dimmer) โคมไฟรูปแบบต่างๆ และบอร์ดควบคุมไฟ

หน้าที่หลักของไลท์ติ้งหรือระบบแสงไฟคือ

               1. ทำให้มองเห็นสิ่งที่กำลังเกิดขึ้นบนเวทีหรือเกิดขึ้นในการแสดง

               2. สร้างให้เห็นถึงมิติของเวที และความลึก

               3. กำหนดจุดสนใจของผู้ชม

               4. สร้างอารมณ์ความรู้ด้วยสีสันที่เลือกใช้

               5. ทำให้จินตนาการได้ถึงเวลาที่ต้องการจะบ่งบอกประกอบกับการแสดงนั้น โดยใช้สีและทิศทางของแสง

               6. ใช้เป็นวิวทิวทัศน์บนเวที เช่นลวดลาย โกโบ (Gobo)

               7. อาจถูกเลือกใช้เพียงบางตำแหน่งบนเวที เพื่อให้ผู้ชมเห็นเท่าที่ผู้ออกแบบต้องการให้เห็นและจินจนาการได้

               8. ใช้เป็น Visual Effect ร่วมกับแสงเลเซอร์ในงานคอนเสิร์ต และ ดีเจ

 คุณภาพของแสงที่ดี ดูได้จาก

               1. ความเข้มของแสง หรือความสว่างของแสง - วัดเป็นหน่วยของลักซ์ (Lux), ลูเมน (Lumens), หรือ     แรงเทียน ขึ้นอยู่กับจุดกำเนิดแสง กำลังงานที่ใช้ การออกแบบโคมและแผ่นสะท้อนแสง ส่วนกรองแสงต่างๆไม่      ว่าจะเป็นเจลสี หรือฟิลเตอ์ต่างๆ ระยะทางตกกระทบของแสง สีของพื้นผิวที่ตกกระทบ เป็นต้น โดยง่ายคือเลือกที่กินไฟน้อย แต่สว่างมาก

               2. อุณหภูมิของสี วัดเป็นหน่วยของ เคลวิน (Kelvin) - โดยสีที่ปรากฎตัดสินได้จากสีของหลอดไฟ เจล       แสงที่ใช้ กำลังงานที่ใช้ และสีของวัตถุหรือพื้นที่ตกกระทบของแสง - อุปกรณ์ที่ดีหรือจุดกำเนิดแสงที่ดีจะต้องใส่เจลสี แล้วสีไม่เพี้ยน รวมถึงเมื่อผสมสีแล้ว สีของแสงจะผสมกันอย่างถูกต้องสวยงาม

               3. ทิศทางของแสง - แบ่งแบบกว้างได้ด้วย 3 ปัจจัยคือ 1. คือองค์ประกอบของดวงโคมทั้งหลอด แผ่น   สะท้อนแสง และเลนส์ 2. ขอบคมและขอบเบลอ (Hard edge and soft edge) 3. ลวดลายโกโบ (Gobo) โดยแสงควรเกิดการกระจายตัวอย่างสม่ำเสมอ ไม่เป็นจ้ำ หรือไม่เป็นดวงจ้าที่จุดใดจุดหนึ่ง

               4. จุดโฟกัส ตำแหน่งของโคม และวิธีการแขวน รวมถึงการตอบสนองต่อการควบคุมจะต้อง ว่องไว ละเอียด และแม่นยำ

การแบ่งลักษณะของแสง แบ่งได้ดังนี้

               - แบ่งตามลักษณะขอบวงของแสง

               - ขอบคม - Hard Edge (ฮาร์ดเอดจ์)

               - ขอบเบลอ - Soft Edge (ซอฟท์เอดจ์)

               - แบ่งจากอุณหภูมิของสี

               - แสงสีเหลือง - Tungsten (ทังสเตน)

               - แสงสีขาว - Day Light (เดย์ไลท์)

               - แบ่งตามการกระจายตัวของแสง

               - Beam Light (บีมไลท์)

               - Field Light (ฟิลด์ไลท์)

               - Hot Spot (ฮ็อทสปอต)

สามารถจำแนกประเภทของโคมไฟเวทีออกเป็นหมวดหมู่ดังนี้

               - Conventional Light (คอนเวนชันแนลไลท์) หรือ ไฟที่ใช้ในโรงละคร

               - ไฟพาร์ (PAR)

               - ไฟฟรีสเนล (Fresnel)

               - ไฟโปรไฟล์ (Profile)

                -ไฟไซโคลรามา (Cyclorama)

               - Moving Light (มูฟวิ่งไลท์)

               - ไฟมูฟวิ่ง มิลเรอร์ (Moving Mirror)

               - ไฟมูฟวิ่ง เฮด (Moving Head)

               - ไฟโปรไฟล์, สปอต (Profile, Spot)

               - ว๊อช (Wash)

               - บีม (Beam)

               - ไฟแอลอีดี

               - พาร์แอลอีดี (PAR LED)

               - มูฟวิ่งแอลอีดี (Moving LED)

               - แบทเท่นแอลอีดี (Batten LED)

               - ฟอลโลว์สปอต

               - เมคานิคส์คอนโทรล (Mechanic Control)

               - ดิจิทัลคอนโทรล (Digital Control)

LED (Light Emitting Diode)

เป็นไฟที่ถูกพัฒนาออกมาในรูปแบบต่างๆอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากราคาถูก กินไฟน้อย และสามารถผสมสีได้อย่างอิสระ โดยไม่ต้องเปลี่ยนเจลสี เหมือนโคมทังสเตน จึงเป็นที่นิยมนำมาใช้ในงานคอนเสิร์ต งาน Event รวมถึงงานติดตั้งในร้าน อาหาร ผับ บาร์ ห้องประชุมสัมมนาต่างๆ โดยปกติจะใช้หลอดแม่สีแสง R G B (แดง เขียว น้ำเงิน) มีทั้งชนิดแยกหลอดแม่สี และชนิดรวมหลอดแม่สีในการประกอบเป็นโคม แต่เนื่องจากแอลอีดีนั้นมีจุดอ่อนในโทนสีส้ม-เหลือง และมีจุดเด่นในโทนสีน้ำเงิน-ม่วง บางรุ่นจึงมีเพิ่มสี W-O ขึ้นมา คือหลอดสีขาว กับ หลอดสีส้ม เพื่อแก้ไขข้อด้อย

การแบ่งรุ่นของโคมไฟ LED Par แบ่งตามจำนวนหลอด และความสว่างของหลอด เช่น

               - 36 x 1w RGB คือ มีหลอดสีแดง เขียว น้ำเงิน ขนาด 1 วัตต์ รวมกัน 36 หลอด

               - 36 x 9w RGB 3 in 1 คือมีหลอดรวม 3 สีขนาด 9 วัตต์ จำนวน 36 หลอด

               - 54 x 3w RGBW คือ มีหลอด 4 สี แดง เขียว น้ำเงิน ขาว ขนาด 3 วัตต์ รวมกัน 54 หลอด เป็นต้น

ส่วน Batten LED ก็จะมีแบบเป็นเส้นยาว 1 เมตร สำหรับ Wall wash

Small City LED ที่มี LED 3 in 1 ขนาด 9w จำนวน 36 ดวง สำหรับย้อมฉาก

หรือ LED Strobe ก็มีให้เลือกใช้แทนไฟ Strobe แบบเก่าเช่นกัน

Moving LED ปัจจุบัน ก็มีออกมาหลากหลายรูปแบบเช่นกัน ทั้ง Moving LED, Moving LED Wash, Moving Bar Beams, Magic Panel และ LED Pixel panel moving head

 Moving Head ก็เป็นอีกหนึ่งหมวดไฟ ที่ได้รับความนิยมมาก ด้วยความหลากหลายในการทำงาน

               - Moving Profile, Spot - ใช้สำหรับย้อนฉากและเวทีให้มีลวดลายสวยงาม เนื่องจากมีลาย Gobo และลูกเล่นมากมาย มีทั้ง Color mix และ color wheel หน้าเลนส์เป็นเลนส์นูนใส

               - Moving Wash - มีทั้งหน้าเลนส์แบบ Fresnel, หรือแบบกระจกฝ้ารวมไปถึง moving LED แบบ wash มีหน้าที่หลักในการย้อมเวทีหรือย้อมฉาก ไม่มีลาย Gobo

               - Moving head beam - น้ำหนักเบา ราคาถูก เป็นที่นิยมที่สุด ให้แสงสว่างส่องเป็นลำไกล หน้าเลนส์นูนใส มีลาย Gobo เหมาะกับงานคอนเสิร์ตหรือ event ที่ต้องการโชว์ลำแสง มีรุ่นให้เลือกมากมายตามแต่สถานที่และความต้องการในงานที่จะใช้

เครื่องยิงแสงเลเซอร์ ก็เป็นอีกหนึ่งหมวดอุปกรณ์ที่ได้รับความนิยมมากเช่นกัน เนื่องจากสามารถถร้างรูปแบบหลากหลายได้ในงาน ทั้งยิงเป็นกราฟฟิครูปภาพ ตัวอักษร หรือโชว์ลำแสง ทั้งนี้จำเป็นต้องใช้ร่วมกันอุปกรณ์สร้างควัน (Smoke Machine) เพื่อให้เห็นลำแสงของเลเซอร์เช่นเดียวกับ Beam มีทั้งแบบสีเดียวและหลายสี ตามแต่ความต้องการในงานนั้น สิ่งสำคัญคือการ Design หรือ ออกแบบการเล่นให้ลงตัว ควบคุมธีมการใช้สีให้สอดคล้องกันในงานโชว์ต่างๆ